vleermuizen

Een Italiaanse wetenschapper, rond eind 1700, ontdekte hoe vleermuizen in het donker de weg weten te vinden. Hij liet een vleermuis en een uil in een half donkere ruimte vliegen en zag dat ze zich beiden goed konden oriënteren. In een volledige donkere ruimte  vloog de vleermuis probleemloos rond maar de uil botste tegen alles aan wat op zijn "pad" kwam. Toen hij een zak over het hoofd van de vleermuis deed ging ook de vleermuis overal tegen aan vliegen. De wetenschapper bedacht toent dat de vleermuis een "zesde zintuig" had.

Samen met collega's werden proeven gedaan. Een van die proeven was het bedekken van een oor en dat veroorzaakte te problemen voor de vleermuis. Pas 150 jaar later (1930) ging een andere wetenschapper verder en gebruikte speciale microfoons waarmee hij aantoonde dat vleermuizen geluiden gebruiken die boven de menselijke gehoorgrens liggen.

Ook een hondenfluit kan een mens niet horen

Navigeren

Vleermuizen vinden de weg door een echo systeem. Ze zenden hoogfrequent signalen uit in de vorm van korte "pulstreinen". De signalen worden door hun neus en/of bek uitgezonden met geluidssterktes tot 120dB! Deze signalen zijn (gelukkig) te hoogfrequent om door het menselijk oor te kunnen worden gehoord (De mens hoort 'maar' tussen de 20 Hz en 20 kHz).

Een vleermuis kan alleen de echo hore3n van z'n eigen geluiden. Het frequentie gebied ligt ongeveer tussen de 25.000 en 120.000 Hertz. Omdat deze hoge frequenties een korte golflengte hebben kunnen heel goed kleine dingen worden waargenomen, bij lage frequenties lukt dat veel minder goed. De geluiden botsen tegen objecten aan en keren als echo's terug die de vleermuis in staat stelt om de richting en afstand van wat voor voorwerp te herkennen. Wanneer de mot bij de vleermuis weg vliegt zal het echogeluid laagfrequenter zijn dan indien de mot zich naar de vleermuis toe beweegt. Dit noemen we het Doppler effect. Het verschil in frequentie tussen uitgezonden en ontvangen echo geeft de snelheid aan waarmee de mot zich t.o.v de vleermuis beweegt. Gelukkig hebben sommige soorten motten gehoororganen waarmee ze vleermuisgeluiden kunnen oppikken. Dat geeft ze de kans te overleven. Andere soorten motten kunnen zelf hoogfrequent geluiden uitzenden waardoor de vleermuis denkt dat het een soortgenoot is en op zoek gaat naar een  andere prooi.

De frequentie waar dieren mee "praten"

De vleermuis kan dus ultrasone frequenties (zeer hoge geluiden) horen. De mens kan maar tot 20,000 Hz horen.

Deze techniek gebruikt de mens ook. We noemen dat echopeiling of sonar. Het zoeken naar de Titanic (in 1912 gezonken) heeft bijgedragen naar de ontwikkeling van de sonar. 

Geluiden worden vanuit het schip het water in gezonden. De tijd tussen het verzenden en het ontvangen van de echo vertelt iets over diepte en soort ondergrond van de bodem.  Als de dokter kijkt naar de baby in de buik van een zwangere vrouw, maakt hij ook gebruik van sonar.

Activiteiten

2) De snelheid van geluid in water is 1500 m/s Hoeveel meter legt het geluid af in drie seconden?

3) Hoe diep is de zee wanneer het verschil tussen het verzenden en ontvangen vier seconden is?

Doe de proef

Maak de hersenknerser

Bekijk de presentatie