Tijdmeters

Niemand kan verklaren wat tijd is, maar al heel lang probeert men tijd te meten. Heel lang geleden verdeelde men tijd in terugkomende periodes van gebeurtenissen in de natuur, zoals de wisseling van de jaargetijden, dag nacht en de vorm en grootte van de maan. Ook de plaats van de zon aan de hemel gaf tijd aan.

De eerste tijdmeters waren natuurlijke klokken: zon, maan en sterren.
Daarna gingen mensen ook zelfgemaakte apparaten gebruiken om de tijd bij te houden:
 

Schaduwklok

Zo'n 4000 jaar geleden vonden de Oude Egyptenaren de schaduwklok uit; de schaduwklok. Deze was T-vormig, de tijd werd afgelezen door te kijken hoe ver de schaduw reikte op de schaal.
Waarschijnlijk nam de Egyptische farao (Toetmozes 3) een schaduwklok mee wanneer hij ten strijde trok.

Zonnewijzer

Rond 800 voor Chr. werden de zonnewijzers uitgevonden. Wanneer de zon op een rechtopstaande of schuine paal schijnt valt er een schaduw op een tijdsschaal. Zonnewijzers waren ook populair in Griekenland en Rome. Ze werden gebruikt in Europa tot in de 18e eeuw.
Er waren ook kleine, draagbare zonnewijzers voor reizigers.

Waterklok

's Avonds en met bewolkt weer waren schaduwklokken en zonnewijzers waardeloos, daarom verscheen er een waterklok.
Bij de waterklok wordt de tijd aangegeven door het veranderende waterniveau.
In het Oude Griekenland werden waterklokken gebruikt om de spreektijd van
een advocaat bij de rechtbank te meten.

Wierookklok

Deze klok verandert van geur naarmate de tijd verstrijkt. Dit is de Chinese manier om de tijd te weten. Deze manier van tijd meten werd voor het eerst gebruikt in de Song Dynastie (960 - 1279). De geur van de wierrook bepaalde de uren, minuten en dagen.

Kaarsklok

Kaarsklokken werden voor het eerst 1000 jaar geleden gebruikt.
Er werden strepen opgezet, die de uren  voor stelden. Zo kon je zien hoeveel uren er verstreken waren sinds je de kaars aangestoken had.
Volgens de Engelsen is de kaarsklok door de koning Alfred de Grote uitgevonden.

(Alfred de Grote 848 -899)

Zandloper

In de Middeleeuwen was de zandloper in Europa volop in gebruik, vaak op trekschuiten en bij kerkdiensten. Het was eigenlijk geen zand wat er door de  kleine opening tussen de twee glasbellen doorloopt, maar gemalen eierschaal. Echt zand was te ruw.

De eerste mechanische klokken in Europa werden rond de 13e eeuw in gebruik genomen, terwijl in China waarschijnlijk al zes eeuwen eerder klokken werden gebruikt. De eerste Europese klokken waren vooral te vinden in torens van kerken en abdijen en waren bedoeld om de diensten aan te geven. Het oudste bestaande uurwerk dateert uit 1386 en is te vinden in de kathedraal in Salisbury.

De klokken waren echter erg onnauwkeurig en liepen soms wel een uur per dag achter of voor.

In 1656 werd door Christiaan Huygens het slingeruurwerk uitgevonden, geïnspireerd op de slinger van de Italiaanse sterrenkundige Galilei. Deze twee waren op de minuut nauwkeurig.

'Slinger van Galileo' met daarnaast Huygens met zijn slingerklok

Quartzklok

De latere uitvinden van de klok betreffen de eerste elektrische uurwerken; de kwartsklok, welke loopt op een trillend kwartskristal.

Wetenschappers van het "National Institute of Standards and Technology" hebben nu een nieuwe atoomklok ontwikkeld die supernauwkeurig is. Het is een strontium atoomklok. Als deze klok vijf miljard jaar mee zou gaan, dan zou de tijd die deze aangeeft nog geen seconde afwijken van de werkelijke tijd.

Een van de beroemdste klokken ter wereld hangt in de toren van het parlementsgebouw in Londen. Dat gebouw wordt ook wel  ten onrechte de Big Ben genoemd, wat de naam is van de grootste klok van het carillon.

Activiteiten

1)  Hoe kun je de zon gebruiken als klok?

2)  Steeds minder mensen dragen een horloge. Leg uit hoe dit komt.

3)  Waarom lijkt het alsof de tijd heel snel gaat als je leuke dingen aan het doen bent?

Doe de proef

Bekijk de presentatie