De Maan

De maan is onze enige maan (satelliet) die in een vaste baan om de aarde draait.

De maan bestaat voor het grootste deel uit steen en maanstof. Er zijn tijdens de bemande reis naar de maan (Apollo 11 op 21 juli 1969) ook verschillende monsters genomen die mineraalhoudend  bleken te zijn. Deze mineralen komen niet voor op onze planeet.

Het Ontstaan van de maan:

Over het ontstaan van de maan zijn de wetenschappers het niet eens. Hieronder staan een aantal ideeën beschreven over het ontstaan van de maan:

Afsplitsing

Zo'n 4 miljard jaar geleden was de aarde nog vloeibare steen (lava). De Aarde draaide toen nog veel sneller om zijn as en daardoor kreeg de Aarde een uitstulping. Uiteindelijk werd deze uitstulping weggeslingerd en deze uitstulping splitste zich in een grote en een kleine bol. De grote bol werd mars en het kleinere bolletje werd de maan.

Apart ontstaan

De maan ontstond op dezelfde manier als de aarde, namelijk uit kosmisch stof. Doordat de aarde groter was en daardoor meer aantrekkingskracht had, kwam de maan in een baan om de aarde.  

of...

De maan ontstond op dezelfde manier als de aarde, uit kosmisch stof (stof uit de ruimte). Maar dan wel op een andere plaats in het zonnestelsel. Uiteindelijk kwam de maan door de aantrekkingskracht van de aarde in een baan om onze planeet.

Botsing

Een object ter grote van Mars sloeg in op de Aarde, toen deze zoals bij de afsplitsing is beschreven nog steeds uit lava bestond. Bij de botsing kwam een hoop massa los van de Aarde en dit werd de ruimte in geslingerd. Toen deze deeltjes zich samenvoegden ontstond daaruit de Maan.

Het oppervlak van de maan is voorzien van veel kraters, met verschillende diameters, bergen en zeeën (maria). De zeeën zijn zo genoemd door de Italiaanse astronoom Galileo Galilei die als eerste de donkere vlakten, bergen en kraters heeft waargenomen.

De temperatuurverschillen op de maan zijn erg groot. Dat komt doordat de maan geen, of bijna geen dampkring heeft: het zonlicht kan zonder te worden tegengehouden door een dampkring direct op het maanoppervlak schijnen. Op de kant die van de zon afgekeerd is, kan de ijzige kou van de ruimte te keer gaan. Midden op een "maan-dag" kan het in de zon wel 130º Celsius worden. En midden in een "maan-nacht" wordt het vaak niet warmer dan -170º Celsius.
Gemiddeld twee keer per jaar "verdwijnt" de maan. (niet letterlijk natuurlijk). De maan komt dan in de schaduw van de aarde. Dat noem je een maansverduistering. Hieronder staat een schematische tekening:

Zoals je ziet is het de aarde die de zonnestralen tegenhoudt. Doordat er geen licht op de maan valt, zien we de maan niet. 

Andersom kan ook. Eens in de zoveel tijd draait de maan precies voor de zon. Zodat de aarde en de maan en de zon op één lijn staan. Dit Heet een zonsverduistering:

  In een tekening ziet dat er als volgt uit:

(Op de aarde is een grijze vlek getekend. In die grijze vlek is de zon helemaal niet te zien)

Op de maan is geen water. Maar er zijn wel zeeën en oceanen. Die zeeën zijn ontstaan doordat kraters (van inslagen van meteorieten) ongeveer een miljard jaar geleden volstroomden met donkere lava. Toen die lava stolde, bleven de zeeën achter. Die kraters ontstonden vooral ongeveer 3,8 miljard jaar geleden, toen de maan flink door meteorieten werd geraakt.

Wij hebben een massa (de  benaming voor 'gewicht') doordat de aarde aan ons trekt, krijgen we een bepaald gewicht. Hoeveel wij wegen wordt bepaald door de kracht waarmee de aarde aan ons trekt (de zwaartekracht).

Op de maan is die zwaartekracht zoals je in de tabel hebt gelezen 6x minder.

Dat betekent dat, als wij op de maan zouden zijn, onze massa hetzelfde is, maar ons gewicht 6x minder zou zijn.

Is de maan laag boven de horizon groter?

Wanneer de volle maan 's avonds laag aan de horizon staat lijkt het alsof de maan twee keer zo groot is als normaal, we zien een enorme roodachtige maan. In werkelijkheid is er geen verschil, of de maan nu boven de horizon staat of hoog aan de hemel. De diameter gewoon hetzelfde. Hij lijkt groter door gezichtsbedrog. Dit komt doordat er vlakbij de horizon allerlei dingen die op de aarde staan (flatgebouwen, bossen, huizen, enz.) ervoor zorgen dat de maan in vergelijking met die dingen veel groter lijkt. Hoog aan de hemel is er geen vergelijking mogelijk.

Het aardlicht

Door weerkaatsing van zonlicht via de aarde op de maan ontstaat het aardlicht. Het deel van de maan dat niet direct door de zon wordt beschenen, kan door dat aardlicht toch worden gezien. Vooral vlak na nieuwe maan is het weerkaatste zonlicht goed te zien.

Eb en vloed

De maan is zelf natuurlijk ook heel groot. Ze heeft dus ook haar eigen zwaartekracht. Sterker nog; de maan trekt een beetje aan de aarde. Dat merk je aan het water van de zee. Als het vloed wordt, wil de maan het water als het ware naar zich toe trekken. Dat lukt natuurlijk niet, want de aarde trekt veel harder. Maar je merkt het wel! Het water komt dan veel verder op het strand. Dat gebeurt elke dag twee keer. De maan trekt niet alleen aan het water, zelfs de bergen zijn een paar millimeter hoger als de maan boven hun toppen staat!
 

Activiteiten

1) Hoelang duurt een "maan-dag"?

2) Op dit moment kun je al stukje maan kopen. De verkopers denken dat in de toekomst de maan bewoond gaat worden omdat de aarde onleefbaar is geworden. Maak een lijstje van alle dingen die jij in jouw maanvilla wil hebben zodat ze die voor jou kunnen bouwen.

3) Hoe heet de enige oceaan op de maan?

4) Jouw massa op aarde is bijvoorbeeld 46 kg (460 N). Hoeveel zou je dan op de maan wegen?

5) Hoe warm kan het op de maan worden?

6)  Wie zouden beter ontwikkelde spieren hebben aardmensen of (als ze bestaan) maanmannetjes? Leg je antwoord uit.

7) Welke verklaring voor het ontstaan van de maan lijkt jou de beste? Leg je antwoord uit.